پایگاه خبری تحلیلی راه مردم به نقل زا روزنامه راه مردم : میثم زینلی طهرانی – ریاست سازمان جهانی انقلاب های صنعتی (آیرونیا): مفهوم انقلاب صنعتی از زمان شکل گیری در ۱۷۶۰ میلادی در بریتانیا همواره مفهومی متاخر بوده است: معمولا مجموعه ای از اتفاقات رخ میدادند و سپس شخص یا گروهی یک بازه زمانی سپری شده را با عنوان انقلاب صنعتی نامگذاری می کرد. در واقع همین سال ۱۷۶۰ هم چندین سال بعد به عنوان سال آغاز انقلاب صنعتی نامگذاری شد. تاریخدانی به نام آرنولد توئینبی در سال های پایانی قرن نوزدهم، بازه زمانی میان ۱۷۶۰ تا ۱۸۴۰ را به عنوان سرآغاز انقلاب صنعتی معرفی کرد. جالب اینجاست که واژه انقلاب صنعتی پیش از آنکه توئینبی از آن برای توصیف توسعه اقتصادی بریتانیا در آن سالها استفاده کند، توسط فرانسویان به کار رفته بود. اما در هر حال، این توئینبی بود که آن را سر زبانها انداخت. در ابتدای پیدایش هیچکس انقلاب صنعتی را به چشم تحول شگرف زندگی بشر از دوران کشاورزی و ابزار سازی ساده به یک دوران جدید ندید. این عبارت صرف توصیفی برای بالا بردن قدرت اقتصادی بریتانیا بود.
اینکه این قبیل تحولات همواره با صنعت در ارتباط هستند و انقلاب صنعتی خوانده میشوند به سبب تاثیراتی است که بر تولید میگذارند. به عبارتی، توسعه تولید ماشینی مبتنی بر مصرف انرژی کلان و ساختن محصولات پر تعداد، ماهیت صنعت است. صنعت علاوه بر آنکه به تولید کالاها و خدمات با استفاده از ماشینها و در فضاهای بزرگ کارخانهای و کارگاهی و اداری اشاره میکند، بر بستر یک نظام اقتصادی شکل میگیرد. پس هر جا صحبت از صنعت میکنیم باید همه این موارد را با هم مهیا داشته باشیم. تا زمانی که مشغول تولید ابزار و کالا و خدمات هستیم، نظامها و مدلهایی برای فعالیتهای اقتصادی ایجاد میکنیم و به منابع انرژی و مصرف آن وابستهایم همچنان در عصر انقلابهای صنعتی خواهیم ماند.
سال ۲۰۲۰ درست ۲۶۰ سال میشود که انقلاب صنعتی آغاز شده است. درکی که ما امروز از انقلاب صنعتی و اهمیت آن داریم حتی تا نیمه قرن بیستم هم به این شکل نبود. اما با سرعت گرفتن پیشرفتهای علمی و فنی و باب شدن مفهوم تکنولوژی در ادبیات صنعتی و مدیریتی، بشر به این نتیجه رسید که به واقع دوران تازهای از تحول بوقوع پیوسته و از اینرو این موضوع را جدیتر گرفت. امروز، انقلاب صنعتی اول یا همان چیزی که توئینبی به آن اشاره کرد را عصر بخار مینامیم؛ عصری که با لوکوموتیو بخار، موتور بخار، چرخ دنده، کارخانه های بزرگ نساجی، خطوط تولید عظیم و دودکشهای بلند با دود سیاه شناخته میشود.
دوره بعدی یعنی انقلاب صنعتی دوم از ۱۸۷۰ شروع شد و تا آغاز جنگ جهانی اول یعنی سال ۱۹۱۴ را شامل شد. آغاز این دوران را به معرفی روش بسمر در تولید فولاد نسبت میدهند. این دورهای بود که در آن استاندارد کردن و صنعتی شدن توسعه یافت. محصولات و ماشینهایی وارد چرخه زندگی ما شدند که میشد قطعات آنها را تعویض کرد. تلگراف آمد؛ خطوط ریلی زیادی احداث شد؛ گاز و آب به صورت لوله کشی شده در اختیار مردم قرار گرفت؛ سیستم فاضلاب ابداع شد؛ و شاید از همه مهمتر برق و تلفن وارد زندگی بشر شد. برای همین آن را عصر برق یا انقلاب تکنولوژی هم مینامند.
انقلاب صنعتی سوم هم وضعی مشابه دو تای قبلی داشت. توسعه دانش الکترونیک و رایانش که به توسعه کامپیوترها انجامید سرآغاز عصر انقلاب صنعتی سوم شد. برخی معتقدند ابداع ترانزیستور توسط شاکلی و همکارانش سرآغازی بر سومین عصر انقلاب صنعتی شد. ترانزیستور قطعهای الکترونیکی است که دنیای انرژی و پردازش اطلاعات را متحول کرد. کامپیوترها توسعه یافتند، دسترسی به داده، تولید اطلاعات و تبادل آن تسهیل شد و مفهومی با عنوان دیجیتالی شدن یا دیجیتالی کردن بوجود آمد. ضمن آنکه راه برای مقولاتی همچون هوش مصنوعی، رباتیک و فناوریهایی مانند نانوفناوری و زیست فناوری هم باز شد. این عصر را بعدها عصر اطلاعات و ارتباطات یا انقلاب اینترنت هم نام نهادند.
از سال ۲۰۱۳ و با طرح نظریه نوآوریهای دگرگون ساز، سازمانهای و موسساتی مانند مجمع جهانی اقتصاد، سازمان همکاری های اقتصادی و توسعه و موسسه مدیریت مک کنزی شروع به اظهار نظرهایی درباره احتمال قرار گرفتن بشر در مسیر تازهای از تحول کردند و بحث دیجیتالی شدن بسیار گسترش یافت. کار به جایی رسید که در سال ۲۰۱۶ مجمع جهانی اقتصاد در اقدامی بی سابقه و برخلاف عرف و هنجار انقلابهای صنعتی، شروع انقلاب صنعتی چهارم را اعلام کرد. مجمع جهانی اقتصاد سازمان معتبری است که هرچند حوزه فعالیت آن اقتصاد در مقیاس جهانی است اما به سبب ارتباط تنگاتنگ و سطح بالایی که با نقش آفرینان بزرگ اقتصاد و فناوری و نیز رهبران کشورهای مختلف دارد، حیطه آگاهی و تسلط بالایی بر مهمترین ابرروندهای فعال یا دارای استعداد فعال شدن دارد.
گذشته از آنکه انقلاب صنعتی چهارم دقیقا چیست، نکته مهم اینجاست که چرا اینبار برخلاف گذشته، ما در ابتدای یک دوره انقلاب صنعتی آن را اعلام کرده ایم. انقلاب صنعتی چهارم عصر سیستمهای سایبر فیزیکی است. این یعنی مجموعهای از فناوریها در حال توسعه هستند که قادرند سیستمهای فیزیکی، سیستمهای بیولوژیکی و سیستمهای دیجیتالی را با هم ادغام کنند. بیان سادهتر آن این است که سامانه های زیستی و فیزیکی با هم ادغام شده و بر یک بستر دیجیتالی ارتباطی بسیار پر ظرفیت و پر سرعت با هم ارتباط برقرار میکنند. انقلاب صنعتی چهارم عصر یکپارچگی فناوریهایی همچون اینترنت اشیاء، هوش مصنوعی یادگیرنده، چاپ سه بعدی، ابر داده، فناوریهای کوانتومی، دوقلوهای دیجیتال (واقعیت مجازی و واقعیت افزوده)، امنیت سایبری، شبیه سازی پیشرفته، کارخانههای هوشمند، ژنومیک و رباتیک ابری است. بخشی از این فناوریها قبلا بوجود آمدهاند و بخشی از آنها در مراحل آغازین خود هستند. مهمترین آثار این دوره جدید عبارتند از: انتقال اختیار تصمیم گیری از انسان به ماشین (هوش) یادگیرنده، وارون شدن رابطه انتخابی از انسان-ماشین به ماشین-انسان، حضور پر تعداد محصولات توانمند شده با حسگرها و دادهها و خلق مدلهای عملیاتی، تعاملی و ارتباطی جدید.
بررسی تفصیلی آنچه انقلاب صنعتی چهارم خوانده میشود را به یادداشتهای بعد موکول میکنم. آنچه تلاش کردم بیان کنم این است که اتخاذ یک استراتژی پیشاهنگی توسط جامعه جهانی برای جلب توجه نسبت به رویدادهای بوقوع پیوسته و دورنمای قابل ادراک با توجه به سرعت تحولات به جای برنامه ریزی برای پساهنگی نشان از اهمیت بسیار بالای این رویداد دارد. انقلاب صنعتی چهارم در حال حاضر مهم ترین، بزرگترین و موثرترین ابرروندی است که بشر با آن روبروست؛ ابرروندی که نه فقط مجموعهای از پیامدهای فنی و تکنیکی بلکه آثار و تبعات عظیم اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی را در پی میآورد. انقلاب صنعتی چهارم در بستر ترکیبی مجموعهای از فناوریها و انقلاب دیجیتال در دوره انتقالی پارادایم بی سابقهای در اقتصاد، کسب و کار، اجتماع و افراد جاری است.
این استراتژی پیشاهنگی در عمل برای همه جوامع قابلیت اجرایی دارد. به عبارت دیگر، این پیش دستی کردن در اعلام شروع یک دوره انقلاب صنعتی در واقع بیانگر لزوم واکنش نشان دادن همه فعالین و دست اندرکاران، به خصوص در سطوح حکمرانی است. تغییرات عمیق سیستمی که در این دوران ایجاد میشود، آثار اجتماعی و اقتصادی بسیار عظیمی دارد. بی تحرکی و اتخاذ رویکردهای انفعالی به این موج عظیم تحول، هزینهها و آسیبهای جبران ناپذیری در چی خواهد داشت. از اینرو به همه تصمیم گیرندگان در هر سطح و حوزهای توصیه میکنیم بی درنگ نسبت به شناخت عوامل و محرکهای انقلاب صنعتی چهارم و درک آثار و تبعات آن اقدام نموده و سیاستها و برنامههایی را برای پیشاهنگی و بهره مندی از مزایای متعدد آن اتخاذ نمایند.